Omdat ik uit dienst ga per 1 november 2021, is dit mijn laatste observatie. In de afgelopen vier jaar dat ik werkzaam ben geweest bij DJGB, heb ik veel mensen uit de keten gesproken. Ondanks dat het regelmatig lastig is en de discussies scherp zijn geweest, heb ik ervaren dat iedereen met wie je één op één spreekt, hetzelfde doel voor ogen heeft; een veilig omgeving voor ‘onze’ kinderen, een stabiele situatie voor de toekomst, waar je ook woont.

In deze versie van DJGBrief staat geen interview met een partner uit de veiligheidsketen. Wel deze keer een observatie van mijzelf, die ik vier jaar geleden al wonderlijk vond en de laatste tijd steeds vaker en steeds duidelijker terug zie komen in de contracten binnen het sociaal domein; Social Return on Investment (SROI).

Wat is dat eigenlijk, een SROI passage in het contract? Volgens de ‘Toolbox Inclusief’ van het Rijk, kunnen er meerdere zaken onder vallen. In de praktijk betekent het meestal dat de opdrachtgever, lees gemeente/regio, de opdrachtnemer vraagt om een bepaald percentage van de omzet die uit het contract voortkomt, in te zetten om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in te zetten binnen de bedrijfsvoering of in het primair proces.

Foto: Marco van Paassen observeert American Football

Waarom valt mij dit op? De eerste keer dat ik het tegenkwam, werkte ik nog aan de kant van de opdrachtgever. De regio waar ik toen werkte, paste het niet toe in de contracten. Ik vond het ook logisch; ik zie het als een primaire verantwoordelijkheid van de gemeente(n). Daarnaast, is het werkveld Sociaal Domein per definitie al een vorm van SROI.

Vreemde passage

Nu ik aan de kant van de opdrachtnemer werk, vind ik de passage eigenlijk nog vreemder. Voorgaande argumenten zijn nog steeds valide. Als contractpartij zie ik deze eis steeds vaker terugkomen en ik zie ook dat er steeds meer regio’s zijn die de inzet monitoren en om verantwoording vragen. De passages in de contracten zijn in bijna alle gevallen geformuleerd op dezelfde wijze:

            X% van de contractwaarde per jaar moet ingezet worden t.b.v. SROI. Dit is ofwel een             inspanningsverplichting ofwel een resultaatverplichting.

Al met al een vreemde eis, niet alleen om eerder genoemde redenen. Als gecertificeerde instelling (GI) ben je in het leven geroepen om verplichte maatregelen uit te voeren. Als organisatie kunnen wij niet kiezen welke maatregelen wij wel of niet uitvoeren, welke hulp wij wel of niet inzetten. Daarnaast zijn wij als organisatie verplicht om aan allerlei eisen, waaronder opleidingseisen, te voldoen. Ongekwalificeerd personeel mogen wij niet inzetten binnen het primair proces, juist waar de grootste inspanningen geleverd worden. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor GI’s.

Een andere reden waarom ik vind dat het lastig uit te leggen is, is dat het een aanvullende voorwaarde is binnen het contract. In een domein waar de werkdruk hoog ligt en de tarieven onder druk staan, worden steeds meer “niet-corebusiness” activiteiten verwacht. Dit werkt kostprijs en werkdruk verhogend. Indirect kun je bijna stellen dat de regio deze inzet (uiteindelijk) zelf bekostigt, alleen hoeven zij de moeite niet te doen.

Gezamenlijke invulling aan SROI geven

Er is nog een reden waarom ik het bijzonder vind dat deze eis steeds vaker in contracten staat. Wanneer ik, of mijn collega’s, met gemeenten in gesprek gaan om gezamenlijk invulling te geven aan deze eis, het zijn immers ook hun burgers, is een rapportage voldoende. Sterker nog, iedere gemeente heeft inmiddels zijn eigen portaal waar alles bijgehouden moet worden. Ik mis de gezamenlijkheid in deze. Het lijkt erop dat de verantwoordelijkheid wordt afgeschoven op de contractpartij en dat een rapportage voldoende is, maar wat we daadwerkelijk bereiken is niet zo relevant. Gaat het nu om wat er daadwerkelijk bereikt wordt, of om de ingezette euro’s?

Zou het niet beter zijn om de eis uit alle contracten te schrappen en in gezamenlijkheid, met gemeenten en contractpartijen, samen om tafel te zitten en te gaan kijken wat wel kan? Dan kun je op de lange termijn iets constructiefs opbouwen, in plaats van euro’s uitgeven aan partijen waarvan je na de contractduur geen idee meer van hebt of weer een nieuwe eis moet verzinnen.